Historiek - algemeen - geschiedenis regio Landen

Geschied- en Heemkundige Kring Pepijn@Landen
Geschiedenis van de regio Landen

DEZE WEBSITE IS IN OPBOUW. GELIEVE BIJGEVOLG ENIG GEDULD UIT TE OEFENEN.

Geschiedenis van de Landense regio
Ga naar de inhoud
Nieuwste tijden > Spoorweg
Historiek spoorwegen te Landen

Op 1 mei 1834 werd een wet gestemd die een nationaal spoorwegnet vooropstelde. De uitvoering van deze wet maakte dat Landen al vrij vlug op het spoorwegnet werd aangesloten. Na heel wat ontwerpen en besprekingen werd beslist om de hoofdlijn van het spoorwegnet aan te leggen van Mechelen naar Antwerpen en naar de Pruisische grens via Leuven, Tienen, Borgworm, Luik en Verviers. Onmiddellijk werd met de aanleg begonnen en reeds op 5 mei 1835 kon de eerste spoorlijn van Brussel naar Mechelen plechtig ingehuldigd worden.

Vier lijnen
Nog geen drie jaar later, nl. op 2 april 1838, stoomde de trein Landen binnen. Wel opmerkelijk was, dat de spoorlijn Tienen-Landen-Ans die bewuste 2de april zonder pracht en praal ingereden werd. Toch betekende het niet dat Landen voor de spoorwegen onbelangrijk zou zijn. Integendeel: door een andere wet van 26 mei 1837 moesten Namen en de provincies Limburg en Luxemburg eveneens op het spoorwegnet aangesloten worden. Voor Limburg betrof het de verbinding Landen - Sint-Truiden - Hasselt. Het eerste gedeelte ervan Landen - Sint- Truiden werd op 6 oktober 1839 feestelijk ingewijd. Alzo werd Landen samen met Mechelen en Gent één van de eerste plaatsen met een spoorwegvertakking. Op 7 december 1844 sloot de Belgische regering met de 'Mackenzie Company' een overeenkomst waarbij deze laatste naast de spoorweg van Jurbeke naar Doornik ook de verbinding Sint-Truiden - Hasselt zou aanleggen. Vanaf 8 december 1847 kon de voltooide verbinding tussen Hasselt en Landen geëxploiteerd worden. Op 1 oktober 1856 werd het baanvak Landen - Hasselt overgedragen aan de Aken-Maastrichtse spoorwegmaatschappij, die ook het traject Hasselt - Maastricht - Aken uitbaatte. De 'Société Anonyme du Chemin de fer d'Aix-la-Chapelle à Maestricht' bracht op haar beurt op 1 augustus 1867 haar lijnen in bij de exploitatiemaatschappij Grand Central Belge. Na de overname van deze laatste door de regering kwam de verbinding Landen - Sint-Truiden - Hasselt op 30 juni 1898 definitief terug onder staatsbeheer.
Mettertijd kreeg Landen ook een verbinding met Fleurus (1865) en met Hoei (1875). Beide werden door privé maatschappijen aangelegd en werden respectievelijk in 1870 en 1900 door de 'Staatsspoorwegen' overgenomen. In 1926 nam de NMBS de lijnen en het materiaal over. In 1960 ten slotte werden deze verbindingen met Fleurus en Hoei buiten dienst gesteld omdat ze niet meer beantwoordden aan de vervoersvraag.

Van houten barak tot volwaardige U-vormige stenen constructie
In het eerste stationsemplacement te Landen waren in 1840 reeds verschillende dienstgebouwen opgetrokken. Sommige waren gemetseld. Het ontvangstgebouw echter was een houten 'provisoire' constructie. Eerst in 1858 zou de Aken-Maastrichtse spoorwegmaatschappij er het U-vormige bakstenen gebouw optrekken, waarin ook de burelen voor de "Staatsspoorwegen" voorzien werden. Het nieuwe station, ingehuldigd op 8 juni 1857 beantwoordde aldus aan zijn specifieke situatie tussen de twee grote lijnen. Na een vergroting in 1876 en verbouwing in 1890 brandde het station in 1920 gedeeltelijk af, waarna het na een grondige wijziging herbouwd werd. Voor de veiligheid van de reizigers werd in 1932 een tunnel naar de perrons aangelegd, die verlengd werd in 1954.

Elektrificatie en verlegging lijn Landen-Hasselt
Een andere belangrijke verandering voor een aangepaste spoorwegexploitatie was de elektrificatie, die gestart werd op 5 mei 1935 bij de inhuldiging van de eerste elektrische spoorlijn tussen Brussel en Antwerpen. Maar omwille van het oorlogsgeweld, waarbij ook Landen niet gespaard bleef, kon hiermee slechts na 1945 volgens een vooropgestelde planning gestart worden. Vanaf 2 oktober 1955 kon er vanuit Brussel naar Luik elektrisch gespoord worden. Vijf jaar later op 28 mei 1960 werd dit voor de lijn Landen - Hasselt een feit. Mede door de elektrificatiewerken kwam een heel vernieuwingsprogramma tot stand dat zowel de treingebruikers als automobilisten ten goede kwam. De vertakking in Landen had immers voor gevolg dat twee overwegen nabij het station het wegverkeer hinderden. Om hieraan te verhelpen werd in 1954 de brug uit 1907 over de lijn Brussel - Luik aangepast en werd in 1960 een voetgangerstunnel onder de sporen en buiten het station aangelegd. In 1967 werden aanpassingswerken uitgevoerd: via een onderbrugging werd de verbinding naar Hasselt naast de lijn Brussel - Luik tot in het Landens station verlegd. Zodoende kon de hinderlijke overweg vlakbij het station afgeschaft worden en kwam er plaats vrij voor een autobusstation en een grote parking.

Modern station te Landen
Bovendien werd het nodig een nieuw modern station te Landen te bouwen niettegenstaande het oude qua architectuur met zijn typische rondboogramen nog een zeldzaam pareltje vormde van 'stationsarchitectuur'. Het werd op 17 april 1967 officieel in gebruik genomen, samen met het nieuwe seinhuis, ondergebracht in het hoofdgebouw zelf van waaruit alle seinen en wissels van het station bediend werden. Naar aanleiding van de 150ste verjaardag van de spoorlijn Tienen - Landen - Ans op 2 april 1988 richtte de NMBS een hele reeks feestelijkheden in. Een herdenkingsplaat naast de ingang van het station verwijst nu nog naar dit feestelijk gebeuren.

Bron: R. Delmeire. Brochure Open Monumentendag 14 september 2008. Landen-Ezemaal.

Herinrichting stationsomgeving Landen
December 2007 startte fase I van de werken (tot het eerste trimester 2009). Deze omvatte de nieuwe parking aan de watertoren met de aanleg van een bijkomende toegangsweg via de Pepijnstraat (de 'nieuwe' Watertorenstraat, die een gedeelte van de Ectorsstraat opheft). Deze autohaven werd ingericht als multifunctionele ruimte.
In april 2009 startte fase II. Het vertrouwde beeld van de parking en frituur behoorde voortaan tot het verleden. In de plaats kwam ‘Village Landen’ met de oprichting van een appartementsgebouw in U-vorm, refererend naar de  vorm van het afgebroken station, de uitbreiding van het reeds aangelegde parkeerterrein, de herinrichting van het bustransferium, het verkeersvrij maken van het stationsplein…
Ook de Postlaan werd gedeeltelijk heringericht, de tunneltoegang en de tunneldoorgang op het stationsplein vernieuwd, het plein aan de Hannuitsesteenweg (tunneltoegang) heringericht en parkeerruimte voorzien aan de Smeestersstraat. Het vernieuwde stationsplein werd ingehuldigd door het stadsbestuur op 5 oktober 2012.  Burgemeester Kris Colsoul en schepen Wilfried Roosen onthulden een gedenkplaat aan de ingang van de vernieuwde tunnel.
Bron: Wemans G., 2017. Landen, van versterkte stad tot dorp in de kering. Uitgave Heemkunde Pepijn@Landen, 140 pp. ISBN: 987-9-08279-080-1.


De lijn Antwerpen-Mechelen-Leuven-Tienen-Ans (1840). Bron: Wauters A. (1842). Atlas pittoresque des chemins de fer de la Belgique. (2e édit.). Bruxelles.


De sectie Tienen-Waremme. Bron: Wauters A. (1842). op.cit.


Het U-vormig station van Landen ca. 1905. Linkervleugel (lijn Brussel-Luik) en
rechtervleugel (lijn Landen - Sint-Truiden - Hasselt). Links: telegraafpaal.
Complex afgebroken midden jaren 1960. (Bron: DC HK Pepijn@Landen)


Het stationsplein 1987, met bustransferium en stationsgebouw. (Bron: DC Heemkunde Pepijn@Landen)


Het stationsplein 15/03/2013 (foto: G. Wemans). Op de achtergrond het stationsgebouw en rechts het appartementsgebouw in U-vorm, refererend naar het oude station.
Terug naar de inhoud